BEŞ ŞEHİR
AHMET HAMDİ TANPINAR
BAŞBAKANLIK KÜLTÜR MÜSTEŞARLIĞI KÜLTÜR YAYINLARI
'Hayatımızda kaybolan şeylerin ardından duyulan üzüntü
ile yeniye karşı beslenen iştiyaktır.' Tanpınar'ın en önemli denemelerinden
biri olan bu kitapta beş şehir anlatılmaktadır: Ankara, Erzurum, Konya, Bursa,
İstanbul.
Erzurum
Hiçbir yerde memleketin Birinci Cihan Harbi'nde
geçirdiği tecrübenin acılığı burada olduğu kadar vuzuhla görülemezdi. Bu, eski
ressamların tasvir etmekten hoşlandığı şekilde, ölümün zaferi idi. Dört yıl, bu
dağlarda kurtlara insan etinden ziyafetler çekilmiş, ölüm her yana dolu dizgin
saldırmış, seçmeden avlamıştı. Uğursuz tırpan durmadan, bir saat rakkası gibi
işlemiş, rast geldiği her şeyi biçmişti. Bununla beraber, nüfusu altmış binden
sekiz bine inen Erzurum Millî Mücadeleye ön ayak olmuş, Ermenistan zaferini
idrak etmiş, yavaş yavaş sağ kalan hemşerilerini toplamaya başlamıştı.
Erzurum Türk tarihine, Türk coğrafyasına 1945 metreden
bakar. Şehrin macerası düşünülürse, bu yükseklik daima göz önünde tutulması
gereken bir şey olur. Malazgirt Zaferinin açtığı gedikten yeni vatana giren
cedlerimizin fethettikleri büyük, merkezi şehirlerden biridir.
Tarihimizin ikinci dönüm yerinde, Millî Mücadelenin ilk
temeli gene Erzurum'da atılır. Her şeye rağmen hür, müstakil yaşamak iradesi,
ilkin bu kartal yuvasında kanatlanır. Atatürk, Erzurum'dan işe başlar. Tıpkı
ilk fatihler gibi oradan Anadolu'nun içine doğru yürür; ordan başlayarak
yurdumuzu, milletimizin tarihî hakları adına yeni baştan fethederiz.
Tanpınar'ın gözlemleri, etkileyici üslubu birleşince
edebiyatımızın en değerli eserlerinden biri doğmuştur. Türk Edebiyatında en
kıymetli denemelerden biridir.
