16 Mart 2014 Pazar

ERZURUM VALİ VEKİLİ KADI HURŞİT EFENDİ (1861-1924)

Kadı Hurşit Efendi; 27 Şubat 1861 tarihinde Rize’nin Hemşin bucağında doğdu, Hemşin bucağında ki öğreniminden sonra İstanbul’da, Medrese-i Kuzat’ı (Kadı Okulu ) bitirdi. 

18 Şubat 1889 günü Çorlu ilçesinde kadılık görevine başlayarak, Bayburt, Sürmene, Zile, Görele, Niğde, Musul ve Rize’de kadılık yaptı. 3 Temmuz 1918 tarihinde Erzurum Merkez Kadılığına atanan Kadı Hurşit Efendi, Milli Mücadele ve Erzurum Kongresi için bir şans oldu.

O tarihi günlerde;

Erzurum Valisi Münir Bey görevinden istifa etmiş, Kadı Hurşit Efendi Valiliğe vekalet etmektedir. İngilizlerin tehdidi sonucunda Doğu Karadeniz’deki Türk çetelerini önlemeye Sultan Vahdettin tarafından gönderilen Mustafa Kemal, haddini aşarak Anadolu içlerine uzanmış, üstelikte İngilizlerin aşırı ilgi duyduğu ve Ermeniler lehine hesaplar yapıp entrikalar çevirdiği Erzurum’a gitmiştir.

Erzurum Kongresi toplanmış, Erzurum’da olağanüstü günler yaşanmakta, yurt içi ve yurt dışında dostunda, düşmanında herkesin gözü ve kulağı Erzurum’dadır.

Sultan Vahdettin, İstanbul Hükümeti vasıtasıyla, Mustafa Kemal başta olmak üzere Erzurum’da bulunan silah arkadaşları; Rauf (Orbay), Kazım (Dirik), Binbaşı Hüsrev (Gerede), Dr. Binbaşı Refik (Saydam) ve Mazhar Müfit’in (Kansu) acilen tutuklanarak İstanbul’a gönderilmesini ister.

Ancak kimse Erzurum’da esen havayı öngörememiştir, asker sivil ve yerli halk bütün Erzurum’da milli duygular had safhadadır ve İmparatorluğun kurtuluşu için ilk adımın buradan, Erzurum’dan ve Mustafa Kemal ile atılacağının bilincindedir. Hurşit efendi gelen bu telgraf emirlerini uygulamayarak, Kazım Karabekir’in kolordusunun askeri gücü yanında, vilayet makamı olarak da Erzurum Kongresine ve milli mücadeleye katkı sağlar.

16 Mart 1924 tarihinde, Kadı Hurşit Efendi; Eskişehir Kadılığı görevini yürütürken Eskişehir’de hayatını kaybetti.

3 Mart 2014 Pazartesi

VİLÂYÂTI ŞARKİYE MÜDAFAİ HUKUK-I MİLLİYE CEMİYETİ’NİN ERZURUM ŞUBESİ

Mondros Mütarekesinin 24ncü maddesi; “Erzurum, Van, Bitlis, Diyarbakır, Elâzığ ve Sivas illerinde bir kargaşalık olursa, bu vilayetlerin tamamını  veya herhangi bir kısmının işgal hakkını İtilaf devletlerine vermekte idi.” Mondros Mütarekesi ve özelliklede 24ncü maddesi  Erzurum’da  büyük tepki topladı ve tedirginlik yarattı.

Mütarekeden sonra, Ermeniler Paris Sulh Konferansı’nda sınır tanımaz isteklerini sıralamaya başladılar. En büyük istekleri, Kafkasya’dan Akdeniz’e kadar uzayan ve Anadolu’nun yarısını kapsayan topraklarımızdı.  İtilaf Devletleri tarafından Erzurum’a gönderilen Rawlinson adlı albayda onların bu isteklerini gerçekleştirmek ve bunun için her türlü fırsatı ve bahaneyi değerlendirmeye istekliydi. Rawlinson bu amaçla Türklerin silahlarını teslim etmelerini istemişti. Özellikle 15. Kolordu’nun silahlarını toplamaya çalışması, bu bölgenin Ermenilere verileceğinin işaretiydi.

Vilâyât-ı Şarkiye Müdafaa-i Hukuk-ı Milliye Cemiyeti’nin İstanbul’daki merkez toplantısına katılan  Cevad Dursunoğlu’na, Erzurum’da cemiyetin şubesini açma yetkisi verilmişti.  Erzurum’a dönen Dursunoğlu, 1919 Şubatında  çalışmalarına başlayarak, 1 Mart 1919 tarihinde belediye başkanı Zakir Bey ile cemiyeti teşkil edecek heyete son şeklini verdiler. Ermeni istilasının ne demek olduğunu çok acı bir şekilde yaşamış olan Erzurum halkı bir daha böyle bir istilaya uğramamak için canla başla mücadeleden başka bir yol olmadığını bilmekteydi. Üzerinde yaşadıkları toprakları sonuna kadar savunma azminde olan Dadaşlar, 3 Mart 1919 tarihinde kuruluş için valiliğe müracaat etti. 10 Mart 1919 Tarihinde valilik tarafından kuruluşuna izin verilen “Vilâyât-ı Şarkiye Müdafaa-i Hukuk-ı Milliye Cemiyeti’nin  Erzurum Şubesi” çalışmalarına başladı.

Vilâyât-ı Şarkiye Müdafaa-i Hukuk-ı Milliye Cemiyeti Erzurum Şubesini :

1-Hacı İsmail Efendizâde Tevfik
2-Hakkızâde Hacı Fehim
3-Müftî-i Vilâyet Solakzâde Sadık
3-Gümrük Mütevellisi Câzim
4-Künbedli Gençağazâde Hüseyin Avni
6-Hacı Recep Efendizâde Hacı Hafız
7-Mütekaa’id Binbaşı Haydar
8-Kobalzâde Ahmet
9-Dursunbeğzâde Cevad

Oluşturmakta idi.  Cemiyet’in Başkanlığına Hasankaleli Hakkızâde Hacı Fehim Efendi, Katipliğe de Cevad Bey getirildi.

Cemiyet, Ağustos 1919 tarihinde İstanbul'dan ayrılarak, “Şarkî Anadolu Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti” adı ile bağımsız faaliyete başladı ve Elazığ’da şubesi açıldı. “Şarkî Anadolu Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti” bütün Türkiye’nin kurtuluş programını hazırladı ve Erzurum Kongresini topladı.