KAZIM KARABEKİR PAŞANIN KALEMİNDEN DOĞUNUN KURTULUŞU
ERZURUM TİCARET VE SANAYİ ODASI
SANAT KİTABEVİ
Kazım Karabekir Paşanın tuttuğu günlüklerde kaleme
aldıkları bilgi ve belgelerle Erzincan,
Erzurum ve Kars’ın kurtuluşu ile
Sarıkamış.
1. Kafkas Kolordu Kumandanı olan Kazım Karabekir elindeki
az askere ve silaha rağmen 18 Şubat 1918’de Erzincan’ı, 12 Mart 1918’de
Erzurum’u ve daha sonra da Sarıkamış ve Kars’ı Ermenilerden tamamen
temizlemiştir. Başarılarının sonucu olarak birçok madalya almış ve Tuğ -
Tümgeneral (Mirlivalığa) rütbesine yükseltilip Paşa olmuştur. Bu başarılarla da
yetinmeyen Karabekir Paşa, 15 Mayıs 1918’de Gümrü şehrini işgal edip, Ermeni
çete ve askerlerini çatışmalarda yenerek barışa zorlamış, sonucunda da Batum
Antlaşmasını imzalatmıştır.
Kazım Karabekir Paşa, İstanbul’da görev alarak pasif hale
gelmenin, vatanın karşılaştığı felakete seyirci kalmak demek olduğunu ve genç
komutanların Anadolu’ya ordularının başına gönderilmesi zaruretini ve
kendisinin de doğuya tayin olunmasını, ilgililere telkin ve teklif etmiştir. Bu
arada, Milli Mücadeleye girişmek isteyen Mustafa Kemal Paşa ile Şişli’deki
evinde yaptıkları görüşmeler, büyük tarihi değer taşımaktadır.
Vatan kurtuluşunda müspet bir hizmet başarabilmenin ancak
hep birlikte Anadolu’ya geçmekle mümkün olacağına inanan Karabekir, tayin
edilmiş olduğu Tekirdağ’daki 14. Kolordu Komutanlığından doğudaki orduya
verilmesini sağlanmıştır.
Kâzım Karabekir, 24 Şubat 1919’da Erzurum’daki 15.
Kolordu’nun başına geçmesi gerektiği emrini almış ve amacına kavuşmuştur. Bunun
üzerine 12 Nisan 1919 yılında Gülcemal adlı bir yolcu vapuruyla Trabzon’a doğru
yola çıkmıştır. 19 Nisan’da buraya varınca Muhafaza – i Hukuk Heyeti üyeleriyle
görüşmüş ve onların kendisine bağlanmalarını sağlamıştır. Trabzon’dan
ayrıldıktan sonra ise Erzurum’a geçen Karabekir, buradaki Müdafaa – i Hukuk
Heyeti’nin üyeleriyle görüşmüştür. Müdafaa– i Hukuk Heyeti onun emirlerinden
çıkmayacağını belirtince halka moral kazandırmak ve durumdan haberdar etmek
için mitingler ve görüşmelerde bulunmuştur. Bu görüşmelerde üzerinde önemle
durduğu konular şunlardır: tüm şartları zorlayarak silahlanmayı sağlamak ve
yurttan düşmana kesinlikle silah veya cephane yardımı yapılmasını engellemek;
Ermeni propagandalarına inanmamak; Erzurum’da Doğu illeri temsilcilerinden
oluşan büyük bir kongre toplamak. İzmir’in işgali ile beraber kongre önerisi
kabul edilmiş ve 30 Mayıs 1919’da her tarafa davetiyeler yazılmıştır.
Bu sıralarda Mustafa Kemal Paşa 19 Mayıs 1919’da Samsun’a
çıkmıştır ve hemen Kâzım Karabekir ile temasa geçmiştir. Erzurum Kongresi’nin
toplanma kararını öğrenen Mustafa Kemal bunu takdir ettiğini Kâzım Karabekir’e
telgraf ile bildirmiştir. Ayrıca 22 Haziran’da Amasya Genelgesi’ni yayınlayarak
kongrenin toplanacağını yurdun dört bir yanına bildirmiştir. Böylece kongre
yöresel değil de ulusal önem kazanmıştır. Bu olay üzerine, Mustafa Kemal’in
Anadolu’daki eylemlerinden çekinen İstanbul Hükümeti (İngilizlerin baskıları
sonucu), Paşa’yı İstanbul’a çağırmıştır. Bu emre Mustafa Kemal’in şiddetle
karşı çıkması üzerine İstanbul Hükümeti kendisini tutuklamak için Kâzım
Karabekir Paşa’yı görevlendirmiştir. Bunun sonucu ulusun geleceğini etkileyen
çok önemli bir olay yaşanmıştır:
Mustafa Kemal tutuklanmayı beklemektedir. Karabekir Paşa
odaya girerek Mustafa Kemal Paşa’yı saygıyla selamlar ve şunları söyler;
- "Kumandamda bulunan zabitan ve efradın hürmet ve
tanzimlerini arza geldim. Siz bundan evvel olduğu gibi bundan böyle de muhterem
kumandanımsınız. Kolordu komutanına mahsus araba ile maiyetinize bir takım
süvari getirdim. Hepimiz emrinizdeyiz.”
