Ali Paşa Mahallesi’nde Ali Paşa Camii avlu duvarına bitişiktir. Ali Paşa Camii’nin girişi üzerinde yer alan kitabesine göre, çeşme caminin 1693 yılındaki onarımı esnasında yaptırılmıştır.
Çeşmenin üzerinde iki kitabe bulunmaktadır. İlk kitabe dört satır şeklinde şöyle düzenlenmiştir: “Hayır sahibi Osmanlı Ordusunda Topçu 1.Tabur Kol Ağası Ömer Ağa’dır. Sene:M.1693.”
2 nci kitabede ise: “Hayır ve hasenat sahibi merhum ve mağfur Hacı Ali Efendi. M.1865.” yer almaktadır.
Buradan çeşmenin 1693 yılında yüzbaşı Ömer Ağa tarafından yaptırıldığı ve 1865 yılında Hacı Ali Efendi tarafıntan tamir ettirildiği anlaşılmaktadır.
Caminin avlu duvarının dış cephesinde yer alan çeşme nişlerinden üçü kuzeye, biri batıya yerleştirilmiştir. Birbirine yakın ölçülerdeki nişler sivri kemerli olup, niş içinde birer çeşme tas yuvasına, birer de lüleye yer verilmiştir. Düzgün kesme taştan inşa edilen çeşmenin niş kemerleri daha taşkın bir kemerle kademelendiril -miştir. Çeşme üst kesimde, iki kaval silme ile sınırlandırılmıştır. Bunun yukarısına sade bir semer kısmı yerleştirilerek duvar yüzeyinden farklı bir görüntüye kavuşması sağlanmıştır.
Kemerlerin oturduğu taşıyıcılar ve çeşme tekneleri büyük blok taşlardan olup, diğer Erzurum çeşmeleri ile benzerlik göstermektedirler. Çeşmelerin arkasında bulunan abdest alma yerleri 5 gözlü bir revak içerisine yerleştirilmiştir. Sekiz adet küçük lüleden su akmaktadır.
Cami avlusunun batı kesimine ve yine çeşmelerin arkasına yerleştirilen tuvaletler orijinalliğini muhafaza etmektedir. Düzgün kesme taş malzemeden inşa edilen revak kısmında kemerler taş sütunlara oturmaktadır. Ali Paşa suyunun Erzurum Kalesi altından çıktığı söylenmektedir.
Kaynak- Dr. Hüseyin Yurttaş ve Dr. Haldun Özkan’ın “Tarihi Erzurum Çeşmeleri ve Su Yolları” adlı araştıma eseri.
