Bu çeşme Erzurum’da üzerinde kitabesi ile bize kadar gelebilen en eski Osmanlı eseridir. Çeşmeyi yaptıran Yakup hakkında ise bilgi yoktur. Erzurum Çeşmeleri içerisinde en çok tanınanlardan biri olan Şabahane Çeşme sularının halk arasında göz ve böbrek hastalıklarına iyi geldiği söylenmektedir. Oldukça tatlı ve sertlik derecesi az olan çeşme suyu yine Erzurum’un en temiz yer sularından biridir.
Hemen Kale altından çıkan yer suyu çok kısa bir yolla çeşmelere ulaşır. Yol üzerinde mesken bulunmadığı için suyoluna zarar verebilecek ve suyu kirletecek olumsuz etkenlerden uzaktır.Çeşmeler dizisi Şafiiler Camii’nin altında yer almaktadır. Çeşme yüzleri doğuya bakmaktadır. Birbirine bitişik altı çeşmeden oluşan bu dizinin üst kısmında bir sıra mukarnas yer almaktadır. Çeşme nişleri sivri kemerlidir. Kemer yüzlerinde fisto bordür yer alır. Kilit taşları üzerinde bitki, geometrik ve figürlü süsleme bulunmaktadır.
Kitabenin bulunduğu soldan üçüncü çeşmenin üzerinde simetrik olarak yerleştirilmiş iki güvercin figürü yer alır. Güvercinler av ve avcılıkla ilgili olmasına rağmen orijinal anlamlarının eski Türk Kültür çevresinde yaygınlık kazandığını görmekteyiz. Bu çeşit figürler daha ziyade mezar taşları ve türbelerde görülmektedir. Ayrıca kemer köşelerine çeşitli bezemelere sahip rozetler yerleştirilmiştir. Çeşme nişlerinde tas yuvasına yer verilmemiştir. Lüleler pirinçten yapılmış olup, tekne kısımları toprağa gömülüdür. Artık sular teknelerin alt tarafında açılan küçük deliklerden birbirine geçmek suretiyle en kuzeydeki teknede toplanır oradan da kanalizasyona verilir.Şafiiler Camii altında yer alan çeşmelerin( Şabahane Çeşmeleri) su kaynağı Erzurum İç Kalesi altındadır ve bugün çeşmelerden kaynak suyu akmaktadır.
Kaynak- Dr. Hüseyin Yurttaş ve Dr. Haldun Özkan’ın “Tarihi Erzurum Çeşmeleri ve Su Yolları” adlı araştıma eseri.
