BAR / KADIN BARLARI

1- Kavak : Gençler tarafından oynanır. Kız ve gelinlerin el ele tutarak oynadıkları, açık bir bardır. Bara yavaş ritimle başlanır, oyunu sonuna doğru müzik daha hareketli çalınır, ritm hızlanır ve oyun biter.

Sözleri:

Ben bir kavak yol üstünde biterem.

Gelen geçenlere gölge ederem,

Irğalanma kavak seni budaram,

Budar budar odun eder yakaram.

Güneş vurmuş boz tepenin başına,

Yeni girmiş onüç ondört yaşına,

Pulli yazma örtmiş kulam başına,

Irğalanma kavak seni budaram,

Budar budar odun eder yakaram.

2-Çiftbeyaz Güvercin : 

Açık ve kapalı karma bir bardır. Güftesi vardır. Hüseyni makamındadır. Çalgı ve oyuncuların türkü şeklinde seslendirdikleri güftesiyle müşterek oynanır.

Sözleri:

Çift beyaz güvercin olsam,

Çadırın başına konsam,

Güzellere yoldaş olsam,

Çirkinlerden uzak dursam,

Gel, gel karanfilli gelin,

Eli deste güllü gelin,

Beli ipek şallı gelin.

Karanfiller oymak oymak,

Hiç olur mu yare doymak,

Ağzın şeker dilin kaymak.

Gel gel karanfilli gelin,

Eli deste güllü gelin,

Beli ipek şallı gelin.

Karanfil buldum derede,

Sordum evleri nerede,

Ha burada ha şurada,

Gel, gel karanfilli gelin,

Eli deste güllü gelin,

Beli ipek şallı gelin.

3- Çember: 

Çember oyunu, Çiftbeyaz Güvercini oynayan ekip tarafından oynanır hüseyni makamındadır. Çalgılarda değişiklik yoktur.Güftesi vardır.

Sözleri:

Atın üstünde eğer,

Bilmem ağam ne geyer,

Altında beyaz gömlek,

Üstünde kutnu yelek,

(nakarat)

Çember bastım yol açtım,

Kırmızı güle dolaştım,

Değme güle konmazken,

Çakır dikene düştüm.

4-Döne : 

Hüseyni makamındadır. Güftesi yoktur. Bir ileri bir geri oynandığı için ayrıca adına dönerde denir.

5-Nari : 

Hüseyni makamındadır. Güftesi vardır ve söylenerek oynanır.

Sözleri:

Hey nari hey nari,

Bacadan gel bacadan.

Hey nari hey nari,

Hey nari hey nari,

Ben seni alcağım,

Hey nari hey nari,

Bacadan gel bacadan.

6-Çarşıda Üzüm Kara : 

Güftesi olan bir bardır. Söylenerek oynanır.

Sözleri:

Ah çimene gel çimene gel gül oğlan,

Çimen çiçek deste biçek,

Çit yelekli gül oğlan.

Ah çimene gel çimene gel gül oğlan,

Çimen çiçek deste biçek,

Çit yelekli gül oğlan.

Elim boş yüzüm kara,

Çimen gel çimene gel gül oğlan,

Çimen çiçek deste biçek,

Çit yelekli gül oğlan.

7- Sallama : 

Kapalı bir bardır. Güftesi yoktur.Yalnız çalgılarla oynanmaktadır.

8-Mendilimde kişmiş ile Badem Var : 

Güftesi olan barlarımızdandır. Hem açık hem de kapalı oynanır.

Sözleri :

Mendilimde kişmiş ile badem var,

Usul söyle köşelerde adam var.

Seni benden beni senden eden var,

Bağdat yolu hor göründü, göründü,

Gurbet bana dar göründü, göründü.

Baltayı vurdum bayıra,

Suyu bağladım çayıra,

Ben giderem gurbet ele,

Mevlam seni gayıra.

Bağdat yolu hor göründü, göründü,

Gurbet bana dar göründü, göründü.

9-Tortumun Eymeleri : 

Hüseyni makamındadır. Güftesi vardır. Açık ve kapalı oynanan bir bardır.

Sözleri:

Tortumun eğmeleri,

Ağam yar paşam yar,

Beğenmem düğmeleri di gel, gel.

Yarim yelek yaptırmış,

Ağam yar paşam yar,

Ben olim düğmeleri di gele gel.

Kavurma koydum tasa,

Ağam yar paşam yar,

Doldurdum basa, basa di gel, gel.

Benim yarim çok güzel,

Ağam yar paşam yar,

Azıcık boydan kısa di gel, gel.

Bu gün ayın onudur,

Ağam yar paşam yar,

Yüküm buğday unudur di gel, gel.

Evliye gönül verme,

Ağam yar paşam yar,

Eve gider unudur di gel, gel.

10-Aşşahtan Gelirem : 

Hüseyni makamındadır. Güftesi vardır. Kapalı bir bardır. Oyunun sonunda açılır.

Sözleri :

Aşşahtan gelirem yüküm eriktir,

Eriğin dalları delik deliktir,

Bir emmim kızı var teze feriktir.

Gelme ecel gelme üç gün ara ver,

Galdır bu sevdayı götür yare ver.

Gelme ecel gelme üç gün ara ver,

Üç günden ne çıkar beş gün ara ver,

Al benim selamımı götür yare ver.

(nakarat)

Aşşahtan gelirem yüküm üzümdür,

Üzmün dalları düzüm düzümdür.

Bir emmim kızı var iki gözümdür.

11-Köylü Kızı : 

İki kişi tarafından oynanır bir köylü kızının günlük yaşantılarını yansıtan taklidi bir oyundur.Bu oyun, Erzurum’un bazı köylerinde kadın kılığına girmiş erkekler tarafından da oynanır.Güftesi vardır. Güfteye uygun olarak sözlerde ifade edilenler yansıtılarak oynanır.

Sözleri:

Köylü kızı inek sağar,

Le le le köylü kızı.

Hem sağıyor hem oynuyor,

Vay lelele köylü kızı.

Köylü kızı un eliyor,

Le le le köylü kızı,

Hem eliyor hem oynuyor,

Vay le le le köylü kızı.

Köylü kızı yün eğirir,

Le le le köylü kızı,

Hem eğirir hem de oynar,

Vay le le le köylü kız.

Köylü kızı çayda gezer,

Le le le köylü kızı,

Hem geziyor hem oynuyor,

Vay le le le köylü kızı.

Köylü kızı süt pişirir,

Le le le köylü kızı.

Hem pişirir hem taşırır,

Vay le le le köylü kızı.

Köylü kızı yün darıyor,

Le le le köylü kız.

Hem darıyor hem oynuyor,

Vay le le le köylü kızı.

12-Delikız : 

Erzurum'un tek karma barıdır. Bir bayan ve bir erkek tarafından oynanır. Genelde erkekler tarafından oynanıyorsa, kadını, kadın kılığına girmiş bir erkek oynar. Kadınlar tarafından oynandığındada erkeği, erkek kılığına girmiş bir kadın oynar.

Temsili bir sahne oyununa benzer. Rivayete göre bedenence sakat aklı müvazenesi bozuk bir kızın, kocaya verilmesi vaadiyle kendisine oynatılan oyundur.

Sözleri:

Erkek: Deli kız sinin geliyor

Kız: Sinide neler geliyor?

Erkek: Koluna halhal geliyor.

Kız: Haniya niye gelmedi?

Erkek: Geldi de geri döndüler.

Kız: Ne gusurumu buldular?

Erkek: Koluna çolak dediler.

Kız: Gurbanız olim bir bahın, hayraniz olim bir bahın, haniya bunun çolaği?

Erkek: Deli kız sinin geliyor.

Kız: Sinide neler geliyor?

Erkek: Ayağan kalloç geliyor.

Kız: Haniya niye gelmedi?

Erkek: Geldide geri döndüler.

Kız: Ne gusurumu buludular?

Erkek: Ayağan topal dediler.

Kız: Kurbanız olim komşular, heyranız olim komşular, haniya bunun topali?

Karşılıklı beste ve güfte karışımı söylenen sözlerle ritmik hareketlerin temsili halleri bağlantı halinde devam ettirilir. Her söylenen cümle iki kez tekrar edilir. Çalgı, def, mey veya davul-zurnadır.

Kaynak- Kültür ve Turizm Bakanlığı