"Oltu" ismi Kıpçaklar'ın bir boy veya oymağından gelmektedir.
1071 Malazgirt Zaferi’nden sonra Alpaslan'ın komutanlarından Ebul-Kasım Erzurum yöresinde Saltuklular Beyliği'ni kurunca, 1080 tarihinde Emir Ahmet Oltu'yu işgal ederek Türklerin eline geçmesini sağlamıştır.
1878 Ayastefanos Antlaşması ile Oltu Rusya'ya bırakılmıştır. 1917 Bolşevik İhtilali ile Ruslar çekilirken burasını Ermeniler'e bırakmıştır. 1918 yılında işgalden kurtulmak amacıyla Oltu İslam Komitesi kurulmuş ve 25 Mart 1918'de Ermeniler sınır dışı edilmiştir. Bu tarih Oltu'nun kurtuluşu olarak kutlanmaktadır.
Kurtuluş mücadelesi sonrası kurulan Oltu Şura Hükümeti 17 Mayıs 1920' de TBMM Hükümetine katılmıştır.
1926 yılında ilçe olan Oltu'da; siyah altın denilen Oltu taşı ve Cağ Döner'i meşhurdur. Ayrıca bölge yeni bulgulara göre zümrüt madeni açısından zengindir.
Türkiye'nin en güzel camilerinde Aslanpaşa camii, Oltu Kalesi, Tamrut Harabeleri, Kertekler ve Livan'ın gözesi görülmesi gereken yerlerdir.
Oltu'nun deniz seviyesinden yüksekliği 1400 metredir. Oltu Çayı vadisine kurulmuştur, yazları ılık, kışları ise soğuk ve karlı geçer. En düşük sıcakılık -30 derece ölçülmüştür.
Şenkaya, Yusufeli, Olur, Narman, Tortum ve Uzundere ilçeleriyle komşudur. Bulunduğu konum itibariyle Doğu Anadolu ile Doğu Karadeniz bölgelerinin sınırını oluşturur.
Oltu'nun 64 tane köyü bulunmakta olup, Erzurum'un en büyük ilçesidir. Erzurum’u Kars’a ve Ardahan’a bağlayan ana yol üzerindedir.
