Dede Korkut Kopuzu eşliğinde anlattığı ders verici hikâyeleri, destanları ile bütün Türk Dünyası Halk Aşıklarının atası, piridir. 570-632 yılları arasında yaşamıştır. Türkistan’da Sir-Derya Nehrinin Aral Gölüne döküldüğü yerde doğup ve kuvvetli bir rivayete göre de Bayburt’da ölmüştür. Türbesi Bayburt’un güney doğusunda merkeze bağlı 39 km. mesafedeki Masat köyünün hemen çıkışındadır, yapılış şekli ve mimari tarzı ile çok eskilere uzanan ve bu eskiliği ile de Dede Korkut’a it olduğunu doğrular niteliktedir. Dede Korkut’un da Yunus Emre gibi türbesi çoktur. Türk Dünyasında Dede Korkut’a ait bin türbe olduğu söylenir. Azerbaycanlı Türk şair Vahapzade bununla ilgili olarak bakın ne der:
"Bir yerde ölüp bes niye bin yerde mezarı
Çünkü gazılır her gün gönüllerde mezarı
Otlarda, çiçeklerde ve güllerde doğuldu
Bir yerde ölüp bes niye bin yerde doğuldu
Efsane mi gerçek mi bu insan, ince insan
Varlı sesidir, kopmuş o Türk’ün kopuzundan!"
Büyük Türk destan bilgesi Dede Korkut'un kişiliği üzerinde bilgilerimiz yetersiz kalıyor. Korkut-Ata adıyla da tanınan Dede Korkut, söylentilere göre Oğuzların Bayat Boyundan Kara Hoca’nın oğludur. Oğuz Türklerinden büyük saygı görmüş, bu bölgelerde hüküm süren Türk hakanlarına ve beylerine akıl hocalığı ve danışmanlık yapmıştır.
Dede Korkut'un Türkler arasında, ağızdan, ağıza, dilden dile dolaşan destan niteliğindeki hikâyeleri XV. yüzyılda Akkoyunlu'lar devrinde Dede Korkut Kitabı adıyla bir kitapta toplanmış, böylelikle sözden yazıya dökülmüştür.
Aşağıdaki dizeler Dede Korkut’a aittir.
Bin, bin erden düşman gördümse, övünüm dedim.
Yirmi bin er düşman gördümse koklamadım.
Otuz bin er düşman gördümse ona saydım.
Kırk bin er düşman gördümse gözümü kısıp baktım.
Elli bin er gördümse el vermedim.
Altmış bin er gördümse söyleşmedim.
Seksen bin er gördümse ürpermedim.
Doksan bin düşman gördümse donanmadım.
Yüz bin er gördümse yüzümü dönmedim.
Yüzü dönmez kılıcımı elime aldım.
Muhamme’din dini aşkına kılıç vurdum.
Ak meydanda yumru başı top gibi kestim.
O zaman bile erim beyim diye övünmedim.
Övünen erenleri hoş görmedim.
Eline geçmiş iken bre kafir öldür beni.
Kara kılıcını çal boynuma kes başımı.
Kılıcından sapacağım yok.
Kaynak:Dede Korkut Kültür Bakanlığı Yay.
