İnsanoğlu tabiat ve iklim şartlarına göre inşaat teknikleri geliştirmiş ve meskenini rahat etmeyi amaçlayarak yörelere göre farklı, farklı inşa etmiştir. Erzurum iklimi ve kültürü de zaman içerisinde Erzurum Evlerini ortaya çıkarmıştır. Erzurum evleri yöre için bir gerekliliktir aslında. Bu nedenledir ki yeniye özenerek boşaltan hiç kimse memnun ve mutlu olmamıştır uzun süre ve yadırgamıştır, yadırgamaktadır.
Eski Erzurum evleri yazın serin, kışın sıcak tutan bir yapıya sahiptir. Kara ikliminin en sıcak gününde dahi kasaptan gelen et yemek oluncaya kadar bir iki gün bozulmaya direnir o evde. Kışın ise her yer buz tutarken soğuğu sevmeyen yiyecekler ve su rahattır Erzurum evinde.
Muhakkak her evde mevcut eşsiz desenlerle süslenmiş ve emsalsiz bir burma ile bezenmiş taş kurundaki su donmaz, kilerlerde yumuşak toprak zeminli bölgeler; gömülmüş patatesi, şalgamı ve soğanı korurdu Erzurum evinde.
İstasyonda ailemin oturduğu lojmanda her kış birkaç defa evin içinde veya duvar içinde su boruları donarken, bu nedenle duvar kırmak veya zemin delmek ihtiyacı doğarken dedemin eski Erzurum evinde bu sorun hiç yaşanmaz ancak dağıtım şebekesi sokakta donarsa sular kesilirdi.
1940lı 1950li yıllar arasına da, il genelinde bir hamle ile elektrik, su ve kanalizasyona da kavuşan Erzurum evleri modern çağa ayak uydurmuş ve bu eksiklikten kaynaklanan sıkıntılarda son bulmuştu.
Erzurum evinde banyo yoktu, ebeveyn odasında yük içindeki gusülhane banyo sayılmazdı tabi ama bu nedenle engin bir hamam kültürü gelişmişti Erzurum’da. Her köşede bir hamam olması boşuna değildi. Teker, teker Erzurum evleri ile birlikte yok olan hamamlar bu eksikliğin ürünüydü.
Yaşam alanına ev denirdi Erzurum evinde;ev içinde evdi orası: Tandırbaşı, çayın demlenmeye bırakıldığı külve , dizi, dizi nadide işlemeli bakır kapların bulunduğu terek yer alırdı buralarda.
Şimdi bu satırları okurken de zihninizden “bu arkadaş bildiğimiz şeyleri niye yazıyor? Nereye varmak istiyor?” Diye geçiriyorsunuz.
O zaman hepinizin cevabını bildiğiniz bir şey sorayım size: Safranbolulu ve Safranbolu Belediyesi, Safranbolu evlerini; Mardinli ve Mardin Belediyesi Mardin evlerini yıkar mı veya yıkılmasına izin verir mi? Hayır kesinlikle hayır dediğinizi duyuyorum. Peki biz nasıl yıkıyoruz? Biz nasıl yıkılmasına izin veriyoruz.
Erzurum evleri sizce onlardan daha mı değersiz!
Geç olmadan, pişmanlık duymadan kalanları korumalıyız.
Öyle bir iki ev değil çok korunacak ev var elimizde çok. Erzurum buna değer, korumak için her masrafa değer.
Bu yönde adım atan belediyeler ve yöneticileri de kalbimizde yer eder. Aksi adım atılırsa sebep olanları da Erzurum'da, tarih'de lanetler.
