1924 yılında Erzurum Dere Mahallesi, Bican Sokak’ta dünyaya gelir Mehmet Durak. Ailenin önceki çocukları yaşamadığı için adını Durak koyarlar. Yedi kurbanla büyütülür, yedi yaşında annesi Hesna hanımı kaybedene dek. Babası İbrahim efendi, o dönemler Muratpaşa Hamamı’nın işletmecisidir. Öksüzlüğün soğuk elini hissederek geçer çocukluk yılları. Bu sebeple ilk mektebi dahi tamamlayamaz.
Tebrizkapı’da soba ve semaver yapan Ziya Usta’nın yanında çıraklığa başlar. Bir ara Topçu’nun inşaatı denilen, Havuz başındaki Halkevi, Kolordu binalarının inşaatlarında çalışır. Numune Hastanesi röntgen bölümünde görev yapar.1944 yılında askere gider. Kars’ta dört yıl askerlik görevini ifa eder. İşte bu yıllar, kaderini değiştiren yıllardır. Askeri birliğin elektrik ihtiyacını karşılayan jeneratörün bakımı ile görevlendirilir. Ve ilk kıvılcım, orada ateşlenmiş olur. Genlerinde bulunan yetenekle de olsa gerek dizel motorlara karşı nihayetsiz bir ilgi başlar.
1940’lı yıllarda Erzurum’un belli süreler için de olsa elektrik ihtiyacı, Rüstem Paşa Bedesteni’nin alt kısmında oluşturulan elektrik santralinden karşılanıyordu. Bedestenin tarihi dokusu bozulmadan orta bahçeye monte edilmiş birimlerdeydi dizel motorları. Bir de motorların soğutma sistemine bağlı büyükçe bir havuz. Bu tesis, büyük insan, dönemin belediye başkanı Kâzım Yurdalan tarafından Erzurum’a kazandırılmıştı. Küçük bir dizel motor da Mahalle Başı’nda, eski itfaiye binasında hizmet veriyordu.
Asker dönüşü, Taşhan’daki santralde işçi olarak göreve başlar, o yıllar. Bir Alman mühendisle birlikte motorların montesinde görev alır. Aylarca süren bu sabır, sebat ve merak dolu çalışma ona çok şey kazandırır. Bu arada gördüklerini zihnine nakşetmekte, ilgi duyduğu bu alanda basamakları ağır ağır çıkmaktadır.
1949 yılında aynı mahallede, karşı evlerindeki Batpazarı esnafından terzi Halil İbrahim efendinin kızı Saniye hanımla evlenir. Radyoların bataryalarla çalıştığı, evlerin gaz lambaları ile aydınlatıldığı o yıllarda, düğün gecesi, Bican Sokak elektrik ampulleri ile ışıl ışıl aydınlatılır belediye tarafından.
Motorlu araç ve sürücü belgesi, o yılların çok ender rastlanan zenginlikleri idi. Bu aşk-ı merakla Erzurum’un ilk ehliyetlerinden birine sahip olur. Sonraki yıllarda ehliyet komisyonunda bilirkişi olarak üyelik yapar.(O yıllar trafik henüz ihdas olmamıştır.) Akabinde Dere Mahallesi’ni hususi taksiyle, otobüsle, kamyonla tanıştırır.1953 yılında babasını kaybeder.
Elektrik santralinde bulunan, ”Miller”, ”Chreysler” ,”Doche”, ”Fairbanks” markalı dört dizel motorun her türlü arızasını giderebilecek; şehir elektrik yükü ile dizel motorlar arasındaki güç dengesini hesaplayabilecek seviyeye gelmiştir.1956 yılında makinist,1959 yılında başmakinist olarak görevlendirilir. Rüstem Paşa Bedesteni’nin üst kısmı, düzenlenerek kendisine lojman olarak tahsis edilir. Zira, yirmi dört saat motorların durumundan haberdar olmalıdır.
Gündüz bir motor devamlı çalışır, hastane ve diğer önem arzeden birimlerin elektrik ihtiyacını karşılardı. Şehir, elektrik ışığıyla akşam saat 17’den sonra aydınlanır, gece saat 23.30’da bu ışıltı sona ererdi. Santralde bulunan bu dört dizel motorun her birinin gücü 200-300 beygir kadardı. Gün geçtikçe şehir büyüyor, elektriğe olan ilgi artıyordu. Bu nedenle santral yetersiz kalıyordu.
1950’li yıllarda çalışmalarına başlanılan Tortum Hidro Elektrik Santralinde, 1960’lı yıllarda artık sona gelinmiştir. Enterkonekte sisteme bağlanan santral, Erzurum’u artık ışıksız bırakmayacaktır. Aynı yıllar, Rüstem Paşa Kervansarayı’nın da restoreye alındığı yıllardır. Burada bulunan santral, zaman içerisinde lağvedilecektir.
Tortum Hidro Elektrik Santrali ve Kavak Kapı’daki 1500 beygirlik dizel motorun gücü Erzurum’a şimdilik yeterlidir.
Durak Usta, belediyece görevlendirilir. Taşhan’daki dizel motorlardan birini Ağrı’ya, birini Hınıs’a, bir diğerini de Gümüşhane’ye monte eder. Bu yerleşim yerlerindeki insanları da ışığa kavuşturur.
1970’li yıllar, dizel motorların tamamen emekliye ayrıldığı yıllardır. Zira üretim, tamamen enterkonekte sistemdedir. Belediye, Durak Usta’yı bu kez şehrin içme su pompalarının montesi ile görevlendirir. Dadaş Köyü’ndeki kuyu motopomplarını monte eder. Bu motopompların topladığı ana depodaki suyu ,Tepe Mezarlık’taki depoya pompalayan; yine, Tepe Mezarlık deposundaki suyu Sütevleri ve Kiremitlik depolarına pompalayan büyük su motorlarını monte eder.
Bu arada Aşkale Kömür İşletmesi’nin jeneratöründen, şehirdeki sinemaların jeneratörlerine; trafik sinyalizasyon ışıklarının düzenlenmesine kadar bir çok faaliyette Durak Usta’nın el izlerine rastlamak mümkündür.
Dolu dolu geçen meslek hayatını 1977 yılında noktalar. Büyük bir emekle monte ettiği Kavak Kapı’daki dizel motorun kaynakla parçalanarak hurda fiyatına satıldığını duyunca gözyaşlarına hakim olamaz. Durak Usta,2005 yılının 8 Nisan’ında hakkın rahmetine kavuşur. Bu isimsiz kahraman, daha niceleri gibi, üzerine kül kondurmadığı Erzurum’un sinesinde yatmaktadır. Ruhu şâd olsun.
Yazan-Hayati KERGET
