15 Mart 2022 Salı

AHMET HAMDI TANPINAR (1901-1962)

 

Ahmet Hamdi TANPINAR; 23 Haziran 1901 tarihinde İstanbul’da doğdu. Çocukluğu, kadı olan babasının görev yaptığı Ergani, Sinop, Siirt, Kerkük ve Antalya'da geçti. 1918 yılında İstanbul Halkalı Ziraat Mektebinde bir yıl yatılı olarak okuduktan sonra 1919 yılında İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesine girdi, 1923 yılında mezun oldu ve mezun olur olmaz Erzurum Lisesine edebiyat öğretmeni olarak atandı ve 1926 yılında Konya Lisesine tayin oluncaya kadar Erzurum Lisesinde görev yaptı.

Mustafa Kemal Atatürk bölgedeki deprem nedeni ile geldiği Erzurum’da, 1 Ekim 1924 tarihinde Erzurum Lisesini ziyaret ederek Ahmet Hamdi TANPINAR ile karşılaştı. Ahmet Hamdi TANPINAR, Atatürk’ün Erzurum Lisesi'ni ziyareti anısını "BEŞ ŞEHİR" adlı eserinde şöyle anlatmaktadır.

"Bir ikindi vakti lisede otururken boğuk bir gürültü ile yerimizden fırladık. Her şey sallanıyordu. İlkönce şehrin yıkıldığını zannettik halk bir türlü evlerine girmek istemiyordu. Bu korkuyu, o sıralarda Erzurum'a gelen ATATÜRK son verdi. ATATÜRK'ü ilk defa Erzurum'da gördüm. Onunla tek konuşmamda Erzurum Lisesi'nde oldu. İki gün evvel Kars Kapısında bütün şehir halkı ile beraber karşılaştığım ATATÜRK Liseye gelir gelmez beraberindeki "huzuru mutad zevatın" arasından adeta sıyrılarak aramıza girdi. O gününü Erzurum Lisesi'ndeki hocalara, talebelere ve orada rastlayacaklarına vermişti. Yarım saatte gidecekti. Üç buçuk saat bizimle kaldı. Erzurum Lisesi'nin beyaz badanalı tek kanepesi kırık muallimler odasında bana sorduğu suallere cevap verirken zihnim şüphesiz onunla çok doluydu. Önce kim olduğumu, ne iş gördüğümü, Erzurum' da ne vakitten beri bulunduğumu sordu".

Ahmet Hamdi TANPINAR; 1926 yılında Konya Lisesinde,1927'de Ankara Lisesinde, 1930'da Ankara Gazi Terbiye Enstitüsünde ve 1932'de İstanbul'daki Kadıköy Lisesinde öğretmenlik yaptı. 1933'te Sanayi-i Nefise'ye tâyin edildi. Tanzimat'ın 100. yıldönümü dolayısıyla 1939'da eğitim bakanı Hasan Âli Yücel'in emriyle edebiyat fakültesi bünyesinde kurulan "19'uncu asır Türk edebiyatı" kürsüsüne, doktorası olmadığı halde, eğitim görevlisi olarak atandı ve Tanzimat'tan sonraki Türk edebiyatının tarihini yazmakla görevlendirildi. Hazırladığı edebiyat tarihinin de etkisiyle 1940'lı yıllarda yazı faaliyetlerini yeni Türk edebiyatı etrafında şekillendirdi

Ahmet Hamdi TANPINAR 1943-1946 yılları arasında Maraş milletvekili olarak Türkiye Büyük Millet Meclisi'nde bulundu. 1946 yılında yasama dönemi bitince bir süre Millî Eğitim Bakanlığı'nda müfettişlik yaptı. 1948'de akademideki estetik hocalığına ve 1949'da Edebiyat Fakültesindeki kürsüsüne döndü. 23 Ocak 1962 tarihinde geçirdiği kalp krizi neticesinde İstanbul'da 60 yaşında vefat etti. Mezartaşına "Ne İçindeyim Zamanın" şiirinin ilk iki mısrası yazıldı.

Ne içindeyim zamanın,
Ne de büsbütün dışında;
Yekpâre, geniş bir ânın
Parçalanmaz akışında.

Bir garip rüyâ rengiyle
Uyuşmuş gibi her şekil,
Rüzgârda uçan tüy bile
Benim kadar hafif değil.