İSPİR İYİDERE KALESİ

İspir’e 23 km. uzaklıktaki İyidere Köyü’nün yaklaşık 1.5 km. güneydoğusundadır. Çevreye tamamen hakim bir konumda olan kale oldukça yüksek bir ana kaya kütlesi üzerinde yer almaktadır.

Kalenin hemen kuzeyinden köyle aynı ismi taşıyan bir dere akmaktadır. Duvar örgüsü kalenin her tarafında tamamen yok olmakla beraber güney tarafında ancak zeminde temele paralel kısım  sağlam kalmıştır.

Kuru duvar örgü sistemi ile oluşturulan kalenin  Ortaçağ’dan daha önceki bir döneme ait olduğu anlaşılmaktadır.

Kaynak-Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel Md.

LALELİ KALESİ

Laleli Kalesi; İspir’in 50 km. güneybatısında, Pazaryolu’nun ise 30 km. batısında yer almaktadır, Laleli Köyü’nün 2 km. kuzeydoğusundadır.

Çoruh Nehri kalenin, kuzeybatısından gelerek güneydoğusunu dolaşmaktadır, kalenin kuzeyinden İspir-Bayburt karayolu geçmektedir. Kale üzerinde yer aldığı ovaya hâkim bir konumdadır.

Kalenin kuzeyinde moloz taş örgü sistemi ile oluşturulan Ortaçağ’a ait duvarları, büyük oranda tahrip olmakla beraber

ancak zemine yakın kısımlar sağlam kalmıştır.

Kalede yapılan ilk incelemelerde bol miktarda Ortaçağ’dan başlayıp Erken Demir Çağı’na kadar uzanan keramiklere rastlanmıştır.

Kaynak-Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel Md.

DELLAL KAYA BASAMAKLI SU TÜNELİ

Dellal Kaya Basamaklı Su Tüneli; Horasan’ın 17 km. doğusunda bulunan Dellal Geçidi’nde, Horasan Yazılıtaşının yakınında yer almaktadır.

Urartu Dönemine ait olan bu eser; üst seviyedeki su kaynağından, su kaybı yaşamadan basamaklarla alt yatağa su taşınması için tasarlanmıştır. Ana kayanın üst kesiminden başlayan su taşıma basamakları aşağıda bulunan su yatağına kadar devam etmektedir.

Kaçak kazılar sonucu kısmen tahrip edilmesine rağmen varlığını günümüze kadar korumuştur.

Kaynak-Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel Md.

İSPİR KARAHAN KALESİ

Ortaçağ kalesidir. İspir’in 52 km. güneybatısında, Karahan Köyü'nün 3 km. kuzeydoğusunda, Kaçkar Dağları ile Çoruh Vadisine hakim sarp bir tepe üzerinde kurulmuştur. Sal taşı diye tabir edilen, muntazam olmayan taşlarla inşa edilmiştir

Kale harçsız toprak ve çakıl dolgulu 2 metre kalınlığında dış duvarlarla çevrilidir.

Kaynak-Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel Md.

HORASAN YAZILITAŞ KÖYÜ YAZITI

Yazılıtaş Köyü Yazıtı; Horasan İlçesi’nin 34 km. kuzeydoğusunda yer alan Yazılıtaş Köyü’nün sınırları içerisinde, sarp bir kayalık üzerindedir. Yazıt, yerden 3 metre kadar yukarıda kayanın güney yönü tıraşlanarak oluşturulan dikdörtgen bir çerçeve içerisine  yazılmıştır.

Urartu kralı Menua Dönemi’ne ait olup yazıt Urartu tanrılarından Haldi’ye methiye niteliğindedir. Yazıt şu cümle ile son bulur:

“Her kim bu yazıtı tahrip ederse, her kim suç işlerse, her kim bir başkasına yaptırırsa, her kim değişik bir şey söylerse, ben yaptım derse, Tanrı Haldi, Tanrı Teišeba, Tanrı Šivini ve bütün tanrılar onu gün ışığından yoksun etsin.”

Kaynak-Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel Md.